Yeniçağa
YENİÇAĞA TARİHİ
5. MEHMED REŞAD (1844–1918)
Otuzbeşinci Osmanlı padişahıdır. 02 Kasım 1844 yılında doğdu. Abdülmecid’in oğludur. Annesi Gülcemal Kadın Sultan’dır. Saray geleneklerine göre eğitim ve öğrenim gördü. II. Abdülhamit’in tahtan indirilmesi üzerine, 27 Nisan 1909’dan 3 Temmuz 1918’e kadar tahta kaldı. I. Dünya Savaşı’nın son yılında hastalandı. Kısa bir süre hasta yattıktan sonra öldü. Eyüp’te iskele civarına yaptırılan ve oldukça güzel bir bina olan türbesine gömüldü.(3 Temmuz 1918)
Mehmed Reşad padişahlığı döneminde Çağa’da büyük bir yangın meydana gelmiş, kasabanın büyük bir kısmı yanmıştır. Onun hilafetinde Çağa kasabasına gerekli yardımlar yapılmış, nihayet kasabanın şimdi olduğu yere taşınmasına karar verilmiştir. Sultan Reşad zamanında ve onun iradesiyle gerçekleştiği için yeni yerleşim yerine onun adı verilmiştir.
Sultan Reşad’ın, şehir mühendislerini buraya gönderdiği ve mühendislerin hipodamos[i] planda Reşadiye’nin kurulmasını tasarladıkları halk arasında anlatılır. 1934 yılına kadar kasabının adı Reşadiye olarak kalmıştır.
REŞADİYE TARİHİ
Ülkelerin ve şehirlerin hayatı insanların hayatı gibidir. Doğar yaşar ve ölürler. Nice tükenişlerde büyük umutlar, nice sonlarda yeni başlangıçlar yaşanmıştır. Yeniçağa’da böyledir. Yeniçağa’nın var oluş sebebi Çağa’nın tükenişidir. Eğer Çağa’da yaşanan yangınlar olmasaydı Reşadiye kurulamazdı. Bin yıllık Çağa, gelecek yılların ihtişamını, merkez olma özelliğini Reşadiye’ye terk eder. Yaşayanları, kurucuları aynı halktır. Çağa artık Reşadiye’dir.
1909 tarihinden sonra Çağa’da yangına uğrayan halk Gölağzı (Mumpınarı)na yerleşmeye başlar. Kurulan yeni yerleşimin adı Osmanlı Devletinin halifesi ve padişahı olan 5. Mehmet Reşad’a atfen “Reşadiye” olacaktır.
REŞADİYE NE ZAMAN KURULDU?
Reşadiye’nin kuruluşu için “Güzellikler Diyarı Yeniçağa” kitabında ve halk arasındaki anlatımlarda farklı tarihler verilmektedir. Bu tarihlerden birincisi 1907 olarak gösterilmiştir. Bu aynı zamanda Reşadiye’deki Reşad Camii (Yukarı Çami) nin yapımı için verilen tarihtir.
Bir başka tarih olarak da Çağa’daki yangınlar için Hicri 1324 (1907-1908) tarihi verilmektedir. Çağa’dan Reşadiye’ye göç için ise Hicri 1325 (1908) tarihi gösterilir.
Yine Atatürk’ün Reşadiye’ye gelişinin anlatımlarında da Çağa’dan göç 1907 yıllarına götürülür. Bir diğer husus da Sultan Reşad Camii yanı Yukarı Camii’nin kapısının üzerinde bulunan levhada 1903 tarihi bulunmaktadır. Bu levha sonradan yazılmıştır. Bir belge özelliğini taşıyan 1903 tarihi nereden alınmıştır? Bu tarih kesinlikle doğru değildir. İleride görülecektir ki, Sultan Reşad Camisi 1910 yılından sonra yapılmıştır.
Osmanlı Devlet Arşivlerinden, Çağa ve Reşadiye ile ilgili bilgiler ışığında yukarıdaki anlatımların doğru olmadığını görüyoruz. Çünkü Çağa’da meydana gelen yangın 1909 tarihinde olmuştur. Bu yangın ile ilgili elimizdeki ilk belge 1909 tarihlidir.[ii] İkinci belge ise daha kesin bir tarih vermektedir. Tarih 30 Mayıs 1909’dur.[iii] Belgeler ışığında Çağa’da meydana gelen son yangının 1909 yılının kış mevsiminin bitiş zamanında Nisan, Mayıs aylarında olduğunu söyleyebiliriz. Bu tarihten önce Reşadiye’nin kurulduğu iddia edilemez.
Açıkladığımız belgelerde yeni kurulacak yerleşim yerinin Gölağzı diğer adıyla Mumpınarı mevkisinde olacağı bildiriliyor. Yer tespiti uygunluk çalışmaları yapılıyor. Tüm bunlardan sonra kurulacak yerleşimin yeri resmi yazılarla Babıâli’yle izin işlemleri tamamlanıyor. Bu yazışmalar 1909- 1910 yılı içinde yapılmaktadır. Yukarıdaki anlatımlarda tarih tespitinde bir büyük hata daha vardır. O da, Yeniçağa’nın kurucusu olarak kabul edilen Sultan Reşad tahta 1909 yılında çıkmıştır. Yeniçağa’nın, Reşadiye adıyla 1909’dan önce kurulması ve Reşadiye diye adlandırılması da mümkün değildir. Çağa Kasabasının, Gölağzı’na nakli ile ilgili belgelerin tarihlerine bakıldığında 1909–1910 tarihli oldukları görülecektir. Reşadiye’ye göç ve inşaat izni için resmi belge 13 Şubat 1910 tarihlidir. Bu tarihten önce Reşadiye’ye göçün olduğu, ev ya da cami inşaatı yapıldığı düşünülemez.
Sonuç olarak Reşadiye 1910 yılında kurulmaya başlanmıştır. Bu tarih en erken tarih olarak görülebilir. Bu tarihten önce Yeniçağa’nın olduğu yer sadece bir ova idi. Ortasından Bolu-Gerede karayolu geçmekte idi. Reşadiye, 1910 tarihinden sonra imar edilmeye başlanmıştır. Kuruluş tarihi olarakta 1910 tarihi kabul edilmelidir.
YENİÇAĞA TARİHİ
17 Temmuz 1934 yılında Mustafa Kemal Atatürk Reşadiye’yi ziyaret etti. Bu ziyarette Reşadiye halkı Atatürk’e büyük sevgi gösterilerinde bulundu. Atatürk’ün ziyaretinde bugünkü ismine kavuşan Yeniçağa, yine 1934’te Bucak oldu.
Atatürk 17 Temmuz 1934’de Bolu’ya giderken önce Gerede’ye sonra da Reşadiye’ye gelir. Atatürk Reşadiye’ye geldiğinde yanında Prof. Afet İnan, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Ordu Müfettişi Fahrettin Altay, Milletvekili Kılıç Ali Bey, Nuri Conker, Salih Bozok, Bolu Milletvekili İsmail Hakkı Bey, Rize Milletvekili Hasan Cavit Bey ve yaverler vardı.
Atatürk’ün Reşadiye’ye gelişi şöyle anlatılır:
”17 Temmuz 1934’de Bolu’ya doğru yol alıyorlardı. Yolun tozlu ve bozuk düzen olmasına rağmen manzara güzeldi. Çam ormanları arasından kısa duraklamalarla gidiliyordu. Saat 12.00’ye doğru Gerede’ye geldiler. Geredelilerin sevinçleri sonsuzdu. Bolu Valisi Ali Rıza Bey, bir heyetle konukları il sınırında karşıladı. Gerede’de yollara halılar serildi. Gerede’nin mesire yeri Ramazan Dede (Esentepe)’de büyük hazırlıklar yapıldı. Doğruca buraya geldiler. Öğle yemeği neşe içinde yendi. Şimdi Bolu yolunda idiler. Konvoy Bolu yoluna harekete geçti. Yol Reşadiye’den geçecekti. Reşadiye’ye geldiler. Burası küçük ve sevimli bir köydü. Reşadiye halkı Atatürk ve yanındakileri karakolun karşısında coşkun bir sevinçle karşıladılar. Yollara halılar serilmişti. Atatürk ve yanındakiler arabalardan indiler. Reşadiye İlkokulu’ndan iki kız öğrenci etrafı çiçeklerle süslenmiş Atatürk resmini ona doğru giderek verdiler. Atatürk onları sevdi, okşadı. Reşadiye İlkokulu öğrencileri öğretmenlerinin işaretiyle şu şarkıyı seslendirdiler:
Hoş geldin Büyük Gazi hoş geldin
Seni biz candan severiz
Seni biz candan severiz
Sana feda canımız
Sana feda canımız
Bize bir yeni vatan verdin tarihleri doldurdu
Hep sonsuz inkılâpların.
Konuklar millet bahçesine davet edildiler. Reşadiye’nin ileri gelenleri ile Atatürk arasında şu konuşmalar geçti:
-Siz buraya nereden geldiniz?
-Çağa’dan Paşam. Çağa’da birkaç yangın oldu 1910’daki büyük yangından sonra tamamen buraya yerleştik.
-Tamam. O zaman Çağa yanmış. Orası Eskiçağa, burası yeni kurulduğu için Yeniçağa. Burası bundan sonra Yeniçağa olarak anılsın.
-Nahiye olmak istiyoruz paşam.
-Tamam dileğinizi yerine getireceğim. Bir dahaki gelişimde burayı nahiye olarak görmek istiyorum. Hayırlı uğurlu olsun.
-Sağ olun, var olun paşam.
-Çok güzel bir memleketiniz var. Daha önce görmüş olsaydım belki payitahtı buraya kurdururdum.[xii]
Atatürk daha sonra buradan hareketle yanındakilerle beraber Bolu’ya gider. Reşadiye halkı nahiye olmanın da sevinci ile Atatürk’ü uğurlar. 1934’de Dâhiliye Vekâleti’nin (içişleri Bakanlığı) kararı ile Reşadiye adı “Yeniçağa” olarak değişir. Çağa Köyü de Eskiçağa olacaktır. Yeniçağa nahiye olur.
YENİÇAĞA BELEDİYESİ
Yeniçağa’da 1962 yılında Belediye Teşkilatı kuruldu. Yeniçağa’nın ilk belediye başkanı o zamanın bucak müdürü Hüseyin Deligöz’dür. Yeniçağa’da Belediye Teşkilatının kurulmasında Hüseyin Deligöz’ün katkıları çoktur. Yeniçağa ilçeSi belediye başkanları şunlardır:
Hüseyin Deligöz’den sonra emekli emekli öğretmen Mehmet Güngör, ardından İbrahim Soysal daha sonra Ömer Sayın,İhsan TURHAN belediye başkanı oldular. 2009 yılında yapılan seçimde Ahmet KIZILTAN belediye başkanlığını kazanarak bu görevi yürütmektedir.
Yeniçağa İlçesi’ne büyük hizmetler yapan bu büyük insanların ölenlerini rahmetle, yaşayanlarını saygı ile anıyoruz.
Yeniçağa her geçen gün büyüdü ve güzelleşti. 1966 yılında Yeniçağa Ortaokul’u öğretime açıldı. Bu okul karma ve 155 mevcut 5 öğretmen ile eğitime başladı.
Yeniçağa Bucağı, Bakanlar Kurulu’nun 09.05.1990 tarih ve 3644 sayılı kanunu ile ilçe oldu. Karar 20 Mayıs 1990 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanıp yürürlüğe girdi. 5 Eylül 1991 günü hükümet konağının açılışı yapılarak ilçe resmen faaliyete geçmiştir.[1]
